در حالی که هوش مصنوعی به یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحول‌آفرین در نظام سلامت جهان تبدیل شده، نبود پیوند مؤثر میان تخصص‌های فنی و دانش بالینی در ایران، مانع اصلی بهره‌برداری واقعی از این ظرفیت نوین است؛ موضوعی که در نشست تخصصی «هوش مصنوعی در سلامت» در نمایشگاه ایران‌هلث ۱۴۰۴ با تأکید کارشناسان برجسته مورد واکاوی قرار گرفت.
به گزارش ستاد خبری ایران‌هلث ۱۴۰۴، نشست تخصصی «هوش مصنوعی در سلامت» با حضور جمعی از اساتید دانشگاه و فعالان حوزه فناوری، در سالن آی‌هیت نمایشگاه دائمی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و در حاشیه بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی ایران‌هلث برگزار شد.
در این نشست، دکتر نوشین پورباقی، عضو هیأت مدیره و رئیس کمیته علمی پژوهشی انجمن صنفی متخصصین تجهیزات پزشکی کشور، دکتر وهاب دهلقی، عضو هیأت علمی گروه مهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، دکتر محمدمهدی زاهدی، رئیس انجمن ملی هوش مصنوعی ایران، و دکتر مصطفی بهمن‌آبادی، معاون پژوهشکده فناوری سلامت دانشگاه صنعتی امیرکبیر، به ارائه دیدگاه‌ها و تجارب خود پرداختند.
دهلقی: مهندسی پزشکی، متولی فراموش‌شده توسعه هوش مصنوعی در درمان است
دکتر وهاب دهلقی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، با مرور تجربه شخصی‌اش از روزهای نخست ورود به حوزه مهندسی پزشکی گفت: «در سال ۱۳۷۷ وقتی وارد دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه شدم، هنوز کسی نمی‌دانست مهندسی پزشکی چیست. دو سال طول کشید تا وزارت بهداشت این رشته را به رسمیت بشناسد.»
وی با بیان اینکه «امروز هیچ پزشکی بدون فناوری نمی‌تواند درمان مؤثری ارائه دهد»، افزود: «ابزار، پزشک را تکمیل می‌کند، اما خودِ ابزار بدون نگاه بالینی، بی‌اثر خواهد بود. مهندسی پزشکی وظیفه دارد این دو جهان متفاوت را به هم پیوند بزند.»
وقتی هوش مصنوعی بی‌تجربه‌تر از یک پزشک عمومی است
دهلقی در نقد پروژه‌هایی که صرفاً بر پایه داده و بدون ملاحظات بالینی توسعه یافته‌اند، گفت: «پروژه‌ای در وزارت علوم توانست با دقت ۹۲ درصد بیماری چشمی را تشخیص دهد، اما طبق گایدلاین وزارت بهداشت، فقط ۴۰ درصد این تشخیص بر پایه تصویر است. بقیه به پارامترهای بالینی وابسته است. این یعنی دقت عددی گمراه‌کننده است اگر بینش بالینی پشت آن نباشد.»
او ادامه داد: «اگر علائم یک بیماری ساده مانند سرماخوردگی را به یک سیستم هوش مصنوعی بدهیم، ممکن است فقط یک دارو پیشنهاد دهد، بی‌آن‌که تفاوت کودکان و بزرگسالان را درک کند. در اینجاست که دخالت ذهن بالینی پزشک اهمیت می‌یابد.»
مهندسی پزشکی، شاه‌راه نجات توسعه فناوری در سلامت
دهلقی تأکید کرد: «برای اینکه هوش مصنوعی در ایران موفق شود، باید ساختار بین‌رشته‌ای واقعی میان مهندسان، پزشکان و سیاست‌گذاران به‌وجود آید. مهندسی پزشکی ظرفیت این پل‌سازی را دارد، اما هنوز به رسمیت شناخته نشده است.»
وی همچنین از تدوین نخستین کوریکولوم آموزشی دکترای هوش مصنوعی در وزارت بهداشت خبر داد و گفت: «در سال ۱۳۹۷ با همکاری دانشگاه صنعتی شریف، این دوره را در دانشگاه علوم پزشکی ایران راه‌اندازی کردیم. اکنون دوره دکترای رباتیک پزشکی نیز در حال اجراست.»
هوش مصنوعی در مناطق محروم؛ گامی برای عدالت سلامت
وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به نابرابری دسترسی به خدمات پزشکی گفت: «در مناطقی که متخصص زنان وجود ندارد، اگر سیستم هوش مصنوعی بتواند تصاویر سونوگرافی را تحلیل و ناهنجاری‌های جنینی را شناسایی کند، می‌توانیم غربالگری اولیه را در همان روستا انجام دهیم. این فناوری می‌تواند عدالت در سلامت را محقق کند.»
جمع‌بندی و آینده‌نگری
در پایان، دهلقی با اشاره به اهمیت آموزش هدفمند گفت: «پزشک جوان، متخصص نیست؛ اما اگر ابزارهای هوشمند با الگوریتم‌های دقیق همراه او باشند، می‌توانند کیفیت خدمات او را به استانداردهای بالاتر نزدیک کنند. همان‌طور که خلبان تازه‌کار با کمک سیستم‌های خودکار، ایمن‌تر پرواز می‌کند.»
وی نتیجه‌گیری کرد: «زمان آن رسیده که هوش مصنوعی از مرحله شعار خارج شده و با طراحی کاربردی، منطبق با نیازهای واقعی بالینی، به خدمت نظام سلامت درآید.»
