در قلب پایتخت، بیست‌و‌ششمین دوره نمایشگاه بین‌المللی ایران هلث از 18 تا 21 خرداد ۱۴۰۴، صحنه رقابتی نفس‌گیر میان تولیدکنندگان داخلی و فناوری‌های نوین جهانی بود؛ جایی که از یک سو دغدغه تأمین نیازهای پزشکی کشور و عبور از مشکلات ارزی به چشم می‌خورد و از سوی دیگر شور بومی‌سازی با رونمایی از داشبورد هوشمند حمایت ملی و سامانه‌های هوش مصنوعی در رادیولوژی، نوید گسترش بازارهای صادراتی و خوداتکایی را می‌داد. بازدیدکنندگان در این رویداد، هم دغدغه چالش‌های تأمین ارز ترجیحی و صدور مجوزهای بین‌المللی را لمس کردند و هم شتاب پیشرفت فناوری‌های داخلی را دیدند که گام‌‌به‌گام، ایران را به قطب منطقه‌ای تجهیزات پزشکی تبدیل می‌کند.
این گزارش به روایت دیدار از بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی ایران هلث می‌پردازد و تلاش می‌کند با پوشش جامع بخش‌های مختلف این رویداد مهم، تصویری واقعی از دستاوردها و چشم‌اندازهای صنعت تجهیزات پزشکی کشور ترسیم کند. بازدید میدانی، حضور در سمینارها و گفت‌وگو با مسئولان و کارشناسان، مبنای این نگارش قرار گرفته است.
پیش‌زمینه‌ای از نمایشگاه
ایران هلث به‌عنوان بزرگ‌ترین و معتبرترین رویداد حوزه تجهیزات پزشکی کشور شناخته می‌شود و در دورهٔ بیست و ششم خود، از تاریخ چهارم تا هفتم خرداد ۱۴۰۴ در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار گردید. این نمایشگاه با حضور بیش از ۵۰۰ شرکت داخلی و بیش از ۷۰ شرکت خارجی، فرصت بی‌نظیری برای تبادل دانش، معرفی محصولات نوین و ایجاد تعاملات بین‌المللی پدید آورد.
ضرورت تقویت ساخت داخل و نقش نمایشگاه
یکی از نکات برجستهٔ این دوره، تأکید ویژه بر توسعه و ارتقای تجهیزات پزشکی ساخت داخل بود. به گفتهٔ محمدمهدی علاءالدین، معاون اداره کل فنی تجهیزات پزشکی، سهم تولیدات داخلی به بیش از ۷۰ درصد نیاز بازار رسیده است؛ دستاوردی که نویدبخش خودکفایی روزافزون کشور در این صنعت است. وی در حاشیهٔ نمایشگاه از رونمایی داشبورد هوشمند حمایت ملی خبر داد و اظهار داشت:
این داشبورد با ارائهٔ داده‌های دقیق و لحظه‌ای، مسیر توسعه تولید تجهیزات پزشکی را به شکلی شفاف و پویا هموار کرده و به فعالان این حوزه کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های بهتری داشته باشند.
راه‌اندازی این سامانه، علاوه بر تسهیل فرآیندهای تولید و کنترل کیفیت، پیامد مهمی در افزایش سرعت صدور مجوزها و تسهیل صادرات داشت. همکاری نزدیک سازمان غذا و دارو، وزارت صنعت، معدن و تجارت و دیگر نهادهای مرتبط، سبب شد موانع بروکراتیک کاهش یابد و روند صادرات تجهیزات پزشکی با کیفیت بالا تسریع گردد.
بازدید از بخش هوش مصنوعی و رادیولوژی
در بخشی از بازدید، نخستین سمینار تخصصی هوش مصنوعی و رادیولوژی را نیز شاهد بودیم؛ سمیناری که با محوریت کاربردهای نوین AI در تصویربرداری پزشکی برگزار شد. گیتی معصومه، دبیر این سمینار، در سخنرانی افتتاحیه گفت:
نمایشگاه ایران هلث فرصت بسیار ارزشمندی است تا فعالان حوزه سلامت و فناوری‌های نوین بتوانند آخرین دستاوردهای خود را معرفی و تبادل نظر کنند. هوش مصنوعی امروز در تشخیص دقیق‌تر بیماری‌ها، به‌ویژه در رادیولوژی، تحول چشمگیری ایجاد کرده است و با تلاش دانشگاه‌ها و انجمن‌های تخصصی، این فناوری‌ها بومی‌سازی می‌شوند.
در غرفه‌های متعدد، سامانه‌های هوشمند تحلیل تصاویر CT و MRI با استفاده از یادگیری عمیق (Deep Learning) به نمایش درآمدند. نمونه‌ای از این دستاوردها، سامانه‌ای بود که قادر است ضایعات ریه را با دقت بیش از ۹۵ درصد شناسایی نماید و در کمتر از ۳۰ ثانیه گزارش اولیه را ارائه دهد. بازدیدکنندگان ضمن مشاهدهٔ دمو، امکان پرسش و پاسخ با توسعه‌دهندگان این فناوری را نیز داشتند.
تأکید بر ضرورت دپارتمان مهندسی پزشکی در بیمارستان‌ها
یکی دیگر از محورهای مهم سخنرانی‌ها و نشست‌های تخصصی، موضوع ایجاد دپارتمان مهندسی پزشکی در بیمارستان‌ها بود. مهندس علاءالدین در نشستی که با حضور جمعی از مدیران بیمارستان‌ها برگزار شد، گفت:
پزشکی بدون فناوری دیگر معنا ندارد و برای بهره‌برداری ایمن، مؤثر و اقتصادی از تجهیزات، حضور مستمر مهندسان پزشکی در مراکز درمانی ضروری است. مهندس پزشکی نباید صرفاً ناظر یا مشاور باشد، بلکه باید در فرآیند انتخاب، نصب، نگهداری و ارزیابی تجهیزات نقش محوری ایفا کند.
وی همچنین بر لزوم تعریف دوره‌های حرفه‌ای مهندسی پزشکی بالینی با همکاری وزارت علوم و وزارت بهداشت تأکید داشت تا مهندسان فنی با دانش کافی وارد چرخهٔ درمان شوند و به بهبود عملکرد سیستم‌های پزشکی کمک کنند.
پروژه هوشمندسازی اکسیژن‌رسانی در بیمارستان‌های تهران
یکی از غرفه‌های پرطرفدار، پروژهٔ ساماندهی و هوشمندسازی سیستم اکسیژن‌رسانی در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران بود. مهرنوش لطفی، کارشناس ارشد تجهیزات پزشکی و رئیس اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرنگار نمایشگاه گفت:
در مرحلهٔ نخست، تمامی مراکز درمانی تابعه مورد ارزیابی دقیق قرار گرفتند؛ از ظرفیت تولید و ذخیره‌سازی اکسیژن مایع تا شناسایی تجهیزات معیوب و برآورد نیاز بر اساس تعداد تخت‌های ICU. سپس با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان، سنسورهای هوشمند برای پایش فشار و خلوص اکسیژن نصب شد و سیستم مانیتورینگ راه‌اندازی گردید.
مهندس کمالوند، کارشناس مسئول پروژه، افزود:اهمیت این زیرساخت پس از بحران کرونا بیش از پیش آشکار شد. اکنون در بیمارستان‌های تحت پوشش، سیستم هوشمند اکسیژن‌رسانی با دقت بالا و عملکرد پایدار در ۲۴ ساعت شبانه‌روز به کار گرفته می‌شود و اطلاعات به‌صورت Real-Time در داشبورد مرکزی در دسترس مدیران است.
نقطه‌زنی چالش‌ها و پیشنهادها
در جریان نشست‌های تخصصی، چالش‌های متعددی نیز مطرح شد که مهم‌ترین آنها عبارت بودند از:
- تخصیص ارز ترجیحی: یعقوب رئیس‌زاده، رئیس اتحادیه صادرکنندگان تجهیزات پزشکی، تصریح کرد که حذف ارز ترجیحی برای واردات تجهیزات مشابه خارجی می‌تواند انگیزه تولید داخل را تضعیف کند و بر لزوم حفظ حمایت‌های مالی تأکید داشت.
- تأمین سرمایه برای تحقیق و توسعه: کمبود سرمایه‌گذاری در R&D مانع اصلی نوآوری و ارتقای کیفی محصولات داخلی شناخته شد.
- نیاز به استانداردسازی و صدور گواهی‌های بین‌المللی: برای ورود به بازارهای جهانی، دریافت CE اروپا و FDA آمریکا ضروری است که فرایندهای طولانی و پیچیده‌ای دارد.
برای رفع این مشکلات، پیشنهاد شد:
۱. ادامه توسعهٔ سامانهٔ داشبورد هوشمند حمایت ملی به‌گونه‌ای که علاوه بر داده‌های تولید، اطلاعات مربوط به تاییدیه‌های بین‌المللی و مراحل صدور گواهی را نیز پوشش دهد.
۲. تعریف خطوط اعتباری ویژهٔ R&D با نرخ سود ترجیحی.
۳. تشکیل قرارگاه صادرات تجهیزات پزشکی با مشارکت اتحادیه‌ها، وزارت صنعت و سازمان توسعه تجارت برای هدایت هدف‌مند شرکت‌ها به بازارهای جدید.
نقش نمایشگاه در تقویت صادرات
در غرفه اتحادیه صادرکنندگان تجهیزات پزشکی، آمارها بسیار امیدوارکننده بود: تولیدکنندگان داخلی اکنون بیش از ۹۰ درصد نیازهای تخصصی بیمارستانی کشور را تأمین می‌کنند و بخش قابل‌توجهی از تولیدات استاندارد، قابلیت رقابت در بازارهای منطقه‌ای و حتی اروپایی را دارد. یعقوب رئیس‌زاده در گفت‌وگو با ستاد خبری نمایشگاه گفت:
ایران هلث بزرگ‌ترین بستر عرضه فناوری سلامت در کشور است که امکان تعامل مستقیم با خریداران خارجی را فراهم می‌آورد و زمینه‌ساز عقد قراردادهای صادراتی می‌شود.
در جریان نمایشگاه، بیش از ۱۵۰ قرارداد همکاری و صادرات به کشورهای همسایه امضاء شد که از جملهٔ آنها می‌توان به حضور هیئت‌های خریداران از عراق، افغانستان، ترکمنستان و برخی کشورهای آفریقایی اشاره کرد.
تجربیات بازدیدکنندگان و نتیجه‌گیری
بازدیدکنندگان به دو دسته تقسیم می‌شدند:
- متخصصان و مدیران بیمارستانی که عمدتاً به‌دنبال یافتن راهکارهای هوشمندانه برای بهبود کیفیت خدمات و کاهش هزینه‌ها بودند.
- پژوهشگران و دانشجویان که از سمینارها و کارگاه‌های جانبی استفاده می‌کردند تا با آخرین فناوری‌ها آشنا شوند و زمینه‌های تحقیقاتی جدید را بیابند.
در پایان، بیست و ششمین نمایشگاه ایران هلث توانست به‌خوبی مأموریت خود را در پشتیبانی از ساخت داخل، انتقال فناوری، تقویت اشتغال و توسعه صادرات ایفا کند. رونمایی از داشبورد هوشمند، نمایش توانمندی‌های هوش مصنوعی در تشخیص بیماری، پروژه‌های عملیاتی مانند هوشمندسازی اکسیژن‌رسانی و تأکید بر تشکیل دپارتمان مهندسی پزشکی در بیمارستان‌ها، همگی نشان‌دهنده بلوغ و پویایی صنعت سلامت کشور است.
امید است با استمرار این روند و پیگیری راهکارهای پیشنهادی، همه‌جانبه‌سازی فناوری‌های نوین و تقویت زیرساخت‌های پژوهشی و تولیدی، گامی بلند در جهت خودکفایی، ارتقای کیفیت خدمات درمانی و حضور شایستهٔ ایران در بازار جهانی تجهیزات پزشکی برداشته شود.
سودابه بیات
